SƠN NAM XANH VÀ ĐỀN THỜ BÀ CHÚA VỰC

 Trải nghiệm thú vị du xuân 2016

           Là người thích đi, thích khám phá và trải nghiệm nên nhân dịp tết Nguyên đán 2016 tôi lại có dịp lên đường và trải nghiệm tại Đền Thờ Bà Chúa Vực. Hành trình đến với đền thờ Bà Chúa Vực để lại cho tôi rất nhiều ấn tượng cũng như sự trải nghiệm thú vị với cuộc hội ngộ với TS Trần Văn Hùng – Giám đốc khu sinh thái Sơn Nam Xanh. Được nghe anh chỉ dẫn giảng cho nghe về “Hạt gạo và lòng biết ơn” mới thấy hết sự nâng tầm giá trị của nền văn minh lúa nước Việt Nam, về giá trị của hạt gạo của những người gieo quả cho người sau thừa hưởng. Gắn với gia đình thì đó là sự vui trồng chăm bẵm của cha mẹ đối với con cái. Ấn tượng hơn cả là hành trình khám phá đền thờ Bà Chúa Vực, ở đây tôi học được nhiều, biết thêm nhiều điều thú vị mà nhiều người trong chúng ta vẫn chưa được biết.

Trước hết về đền thờ Bà Chúa Vực thì đúng như tên gọi của nó, đền Bà Chúa Vực là nơi thờ chính của Bà Chúa Vực. Tương truyền, bà thường xa giá đi cứu nhân độ thế, giúp đỡ dân lành và trừ khử bọn gian tà, phường ác độc. Vì bà có công cứu giúp dân thoát khỏi đại nạn nên nhân dân đã dựng đền thờ bà. Theo như lịch sử ghi lại, năm Ất Mão, đê Đại Hà và Nễ Châu bị vỡ, làm lụt cả một vùng Nễ rồi tràn sang cả Phương Cái. Nước phá hoại làng mạc trở thành một vực sâu vô cùng nguy hiểm. Nhân dân Hưng Yên ra sức đắp đê để bảo vệ làng xóm nhưng đắp đến đâu đê lại vỡ đến đó, vô cùng nguy khó. Sau, cụ Lãnh Thành đã cùng mọi người lập đàn cúng cầu thần linh giúp đỡ. Khi ấy Chúa Bà đã hiển linh, ngăn dòng nước để dân nhân đắp thành công con đê ngăn nước, cứu được mùa màng, làng xóm. Từ đó, nhân dân an ổn làm ăn, mùa màng thuận lợi tốt tươi. Để ghi nhớ công ơn của Bà, người dân Phương Độ đã lập đền thờ ngay trên đoạn đê vỡ ấy và gọi tên đền là đền Bà Chúa Vực.

Đền chia làm 3 khu vực chính: khu đền chính, Tiên Thiên Thánh Mẫu Cung, Đông Nhạc Cung. Phía trước khu đền chính, khu vực sân ngoài, là nơi đặt tượng thờ Thần Nông Viêm Đế tạo hình bằng đá tự nhiên vô cùng quý giá. Bên trong đền chia làm 3 cung. Cung ngoài đặt tượng thờ Đức Thánh Trần cùng các danh tướng ở chính giữa, bên trái là Chúa Sơn Trang cùng Võ Tài Thần Trưởng Quản Ngũ Lộ Thần Tài, bên phải là Văn Xương Đế Quân, Quan Hoàng.

Cung Tiên Thiên Thánh Mẫu nằm phía bên trái đền chính là cung thờ các vị Đẩu Mẫu Nguyên Quân, hai bên là Cửu Tỉnh Đại Đế và Thất Tinh Đại Đế, phía ngoài là ban thờ Tây Vương Mẫu, Mẫu Địa Thiên Hoàng Thiên Hậu Thổ, Mẫu Cửu Thiên Huyền Nữ, Thần Y Hải Thượng Lãn Ông, Lưỡng Quốc Trạng Nguyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, Tả Ao Tiên Sinh, Lưỡng Ông Trạng Nguyên Tống Trân. Đây là nơi con hương có thể cầu tài lộc, công danh, thi cử đỗ đạt được sở cầu ý nguyện.

Phía trước Thiên Tiên Thánh Mẫu Cung là tòa Đông Nhạc Cung đây là nơi thờ của Địa Phủ Thập Diện Diêm Vương gồm: Đông Nhạc Đại Đế, Phong Đô Đại Đế, Âm Dương Sư cùng các vị Địa Ngục Diêm Vương. Có thể nói tại đền thờ có đầy đủ các vị thần linh, các đức thánh theo tín ngưỡng thờ phụng của dân tộc Việt Nam. Bước vào khu chính của đền là nơi thờ Viêm Đế - Thần Nông, việc thờ Thần Nông thấy rõ đạo lý hướng về cội nguồn, hướng về thủy tổ của dân tộc Việt. Và cũng là hướng về tổ tiên. Đạo của người Việt chúng ta vốn là tin ngưỡng thờ cúng tổ tiên nghĩa là thờ cúng thủy tổ, thờ cũng công tằng tổ khảo, công tằng tổ tỉ, thúc bá đệ huynh cô dì chú bác. Và chính tục gọi những người mất đi là “quy tiên” có lẽ cũng chính là chỉ cái đạo đó từ ngàn đời. Thắp nén tâm hương, thành kính dâng hương lên Viêm Đế thấy thiêng liêng vô cùng với truyền thống của dân tộc. Khi vừa chắp tay tôi lại được nghe chia sẻ lý thú về cách vái lạy, đó là với đạo thờ ông bà tổ tiên thì khi chắp tay thì tay phải nắm lại, tay trái ôm vào tay phải hai ngón cái bắt chéo nhau, đàn ông thì ngón cái tay phải thẳng lên, còn phụ nữ đàn bà thì hai ngón cái gấp chồng lên nhau rồi cúi lạy gập người chéo 45 độ. Điều này thì tôi thấy không khác trong “Thọ mai gia lễ” hay “Một trăm điều nên biết về phong tục tập quán Việt Nam”. Cách chắp tay như vậy là hoàn toàn khác với cái xá lạy của đạo phật – xưa nay nhiều người vẫn nhầm lẫn. Cách lễ như thế này áp dụng cả với lễ thánh.

Đối với người theo đạo phật hoặc đi lễ phật thì hai bàn thay duỗi thẳng rồi úp vào nhau, tay giơ cao ngang trán, khi lễ phải cúi gập người tối thiểu là 45 độ. Còn nếu hành lễ trên chiếu thì hai tay úp vào giơ ngang trán cúi người sát đất, hai bàn tay ngửa ra đặt hai bên. Khi hành lễ theo đạo phật cấm kỵ nhất là chắp hai tay rồi băm xuống – như thế chẳng khác gì băm bổ thần linh cả. Còn nữa, khi lễ thì cần nhìn tên của các vị thần, thành và phật ở trên bệ thờ để đọc tên cho đúng – Điều này thì tôi biết hầu hết các bà các cụ khi đi lễ đều sai và sai hơn nữa là khi lễ thần, lễ thánh mà lại miệng cứ “Nam mô a di đà phật!” ở đây lễ thánh chứ có phải lễ phật đâu, vậy mà cứ như vậy thì thánh thần nào chứng cho cơ chứ! Chỗ này tôi thấy đúng thật như vậy và cũng không báng bổ bất cứ ai, chỉ thấy là nếu ai chưa đúng thì nên chú ý để lòng thành được chứng! Tín ngưỡng, tôn giáo là quyền mỗi người, ai ai cũng cần tôn trọng nhưng biết mà không nói để người vô tâm, thiếu hiểu biết cứ lối mòn mà cúng lễ thì liệu có ích gì! Nên chẳng thói quen nếu thấy sai thì sửa, mà sửa để tốt cho mình thì có gì mà ngại cơ chứ. Chính vậy nên còn một điều mà mỗi người khi lễ bái cần chú ý là cần phải tìm hiểu rõ nơi mình đến vì đi vãn cảnh thì đâu đâu cũng vậy những đi cầu đi xin thì phải đúng chỗ. Chính ở đền thờ Bà Chúa Vực tôi thấy tâm đặc vì nơi đây có đủ chư vị thánh thần, đến đức Bồ Tát, và cả Ngọc Hoàng thượng đế cũng có cả. Có thờ như vậy đặt các ngài một nơi như vậy mới hiệu là thế giới thần linh cũng như xã hội con người đang sống. Có trên có dưới, có trước có sau, có tôn ti trật tự và phân công nhiệm vụ rõ ràng. Vì thế khi lễ bái cần đến đúng nơi mà các ngài phụ trách, ví như muốn xin lộc đất đai thì phải cũng lễ ngài Tả Ao, muốn trí tuê minh mẫn, học hành tấn tới thì phải đến nơi thờ Văn Xương Đế Quân, muốn làm ăn phát tài phải đến nơi thờ Mẫu Liễu Hạnh, muốn mạnh khỏe thăng tiến thì đến với đức Thánh Trần, muốn tình duyên gắn bó thuận lợi thì phải đến tứ bất tử Chử Đồng Tử… Nếu không hiểu điều này thì chẳng khác nào muốn cấp sổ đỏ mà lại vào trường học, muốn phát tài phát lộc mà lại đi xin ngài Văn Xương Đế Quân vậy… Đó là nói người tín, muốn xin muốn cầu còn như đi vãn cảnh, lòng thành cúng lễ thì đi đâu cũng được, vái sao cũng xong, không biết không có tội, các vị thần linh cũng chẳng để bụng làm gì.

Đến và nghe mới ngộ nhiều điều, điều thú vị và tâm đắc là thờ cúng tại gia là quan trọng và cúng bái gia tiên là là thể hiện đạo hiếu, lòng biết ơn mà những thứ đó là cội nguồn của đạo kẻ có hiểu, có lòng biết ơn là người có nhiều đức tính tốt đẹp thiện lương. Tổ tiên nguồn cội không thờ thì có lẽ chẳng thể theo đạo nào một cách thành tâm cả. Thế nên khi thờ thần linh cũng cần phải đúng. Trần sao tiên vậy, thời điểm sau giao thừa đến trước rằm tháng giêng là thời điểm các vị thần linh bảo trợ con người phải lên thiên đình chầu Ngọc Hoàng thượng đế chờ phân công nhiệm vụ mới thế nên việc lễ bái lúc này cần hết sức thận trọng. Ví như gần đây nhiều người hay tranh thủ cúng sao giải hạn, để tiện cho mình thì cứ làm ngày nào đó rảnh rỗi, nếu ai như vậy cần chú ý phải chọn lễ bái sau ngày rằm tháng giêng, khi đó các vị thần linh mới nhân nhiệm vụt trở lại trần thế, có vậy các ngài mới chứng, mới phù hộ cho gia chủ.

Điều cuối cùng tâm đắc khi đến nơi đây đó là tại đền còn đặt bài vị của 60 vị Thái Tuế tức “Lục Thập nguyên thần”, đến đây mỗi người được dâng hương hành lễ với chính nguyên thần – vị thần hộ mạng của chính mình bởi theo dân gian thì:

“Trăm năm cúng tế xoay vần.

Không bằng thấy được Nguyên Thần một giây”

            Hành trình một buổi trải nghiệm thú vị, nhưng phải nói có duyên mới gặp được người có tâm, có lòng để cùng trò chuyện đàm đạo về cội nguồn, về tín ngưỡng và về những điều tâm niệm cuộc đời của mỗi người.

Nguyễn Lương Hùng