CHÙA XIÊM CÁN – ĐẶC TRƯNG KIẾN TRÚC KHMER

 Hành trình về miền sông nước, tháng 7/2015

Trong hành trình khám phá các tỉnh miền Tây của nhóm anh em giáo viên và bạn hữu gồm chín người lớn và ba thành viên nhí lại tiếp tục lên đường đến với mảnh đất Bạc Liêu để khám phá những điểm đến thú vị, trong đó có nhà công tử Bạc Liêu và chùa Xiêm Cán.

Sau hai ngày khám phá sông nước Cà Mau, đoàn chúng tôi lên xe khởi hành để khám phá điểm đến thú vị của tỉnh Bạc Liêu. Ngoài điểm đến theo lịch trình tại nhà công tử Bạc Liêu, theo sự giới thiệu của anh Tùng - người tài xế thân thiện đã đưa chúng tôi đi suốt hành trình từ Sài Gòn xuống Cà Mau mấy hôm nay. Rời nhà công tử Bạc Liêu, xe đưa chúng tôi di chuyển về hướng Đông khoảng 7km đến ấp Biển Đông B, xã Vĩnh Thạnh Đông rồi rẽ trái vào đường DT31 gần khu du lịch Nhà Mát. Từ xa, ngôi chùa đã hiện ra với màu vàng nổi bật. Bao quanh chùa là một hàng rào xây kiên cố, bên trong có rất nhiều cây xanh cao to che bóng được trồng ngay hàng thẳng lối. Cổng chùa Xiêm Cán đắp nổi nhiều hoa văn tỉ mỉ, đậm sắc thái Khmer. Bảng tên cổng thiết kế kiểu tháp nhọn đặc trưng của kiến trúc Angkor, có thêm hình ảnh tượng phật ngồi giữa uy nghiêm. Ngoài ra, bên dưới còn có hai chim thần Krut và hai con rắn năm đầu uốn lượn mềm mại, uyển chuyển rất đẹp. 

Từ ngoài cổng chính đi vào chùa ngang qua hai hàng cây sao cổ thụ xanh mát sẽ đi qia một cái cổng nữa. Bước qua cổng này, chúng ta sẽ chính đặt chân vào khuôn viên của chùa để khám phá kiến trúc tinh xảo ấn tượng của ngôi chùa. Nổi bật nhất trong quần thể kiến trúc chùa Xiêm Cán có lẽ là chánh điện với tượng Phật Thích Ca, bích họa, bức phù điêu, những đỉnh tháp cao vút, mái vòm cong và được chạm trổ, điêu khắc tinh xảo bởi rất nhiều hoa văn… là một tuyệt tác nghệ thuật khiến ai cũng mê mẩn đứng nhìn. Đứng ở khoảng sân rộng, ngước mắt trông lên, giữa nền trời xanh là cấu trúc mái theo nhiều tầng lớp chồng lên nhau, tạo ra khoảng không gian cao vút, hòa với đỉnh nhọn như một chóp tháp. Trên các nếp mái lại đắp các tượng rồng Khmer, đầu rồng dạng kép, thân rồng nằm xoãi và đuôi rồng thì uốn cong ngược lên như những ngọn lửa.

Lại gần dõi mắt vào bên trong chánh điện sẽ thấy 2 hàng cột to cao, thoáng đãng mát mẻ. Ở giữa là bàn thờ chính trang trí nhiều hoa văn, họa tiết điêu khắc phong phú. Phía trên là một bệ tượng hình bán nguyệt cao gần 2 mét và được chia thành 7 bậc thờ tượng phật thích ca to lớn. Bên dưới tượng phật lớn là nhiều tượng Phật thích ca nhỏ với nhiều kích cỡ ở những tư thế khác nhau diễn tả các thời kỳ hóa thân của Phật. Vách, trần, cột của chính điện đều được trang trí phù điêu bích họa cầu kỳ, công phu, nhiều màu sắc. Nổi bật các bích họa cỡ lớn kể về cuộc đời đức Phật từ lúc mới sinh ra, cho đến quá trình tu hành đạt thành chánh quả.

Ở bên ngoài, hai bên chánh điện là nhiều tháp cốt và một nhà hỏa thiêu nằm dưới những tán cây mát rượi. Những tháp cốt này có cái được sơn phết và trang trí hoa văn rất đẹp, nhưng cũng có cái cổ kính trầm mặc với màu cũ kỹ, rêu phong, tạo nên sự sinh động về màu sắc và không khí trầm mặc của những tháp mộ trong chùa.

Theo ghi chép trên tấm bia và qua các tài liệu ở chùa thì chùa Xiêm Cán được khởi công xây dựng vào ngày 7 tháng 5 dương lịch năm 1887. Tuy không phải là ngôi chùa Khmer cổ nhất ở khu vực này, nhưng Chùa Xiêm Cán luôn là điểm dừng chân của du khách mỗi khi đặt chân đến Bạc Liêu, chính bởi những đường nét hoa văn tinh xảo, lối kiến trúc độc đáo. Vốn dĩ khi xây dựng, ngôi chùa Xiêm Cán có tên tiếng Khmer Komphisako, tức là biển sâu, ý nghĩa là sự sâu xa, sự uyên bác của trí tuệ nhà phật. Ngoài tên gọi Komphisako, chùa còn có tên theo địa danh là Komphirsakor Prét Chru. Prét có nghĩa là “sông”, còn Chru có nghĩa là “sâu”, ghép lại là “sông sâu”.

Chùa Xiêm Cán nói riêng và tất cả các ngôi chùa thuộc hệ thống chùa Khmer Nam Bộ nói chung mang đậm dấu ấn kiến trúc Angkor Khmer – Campuchia. Tuy nhiên, so với những ngôi chùa khác trong cùng hệ thống thì chùa Xiêm Cán ở Bạc Liêu có phần nổi trội hơn về quy mô lẫn phong cách nghệ thuật. Chúng tôi vừa tranh thủ tham quan, ngắm nhìn vẻ đẹp rất riêng của chùa vừa cùng nhau lưu lại những khoảnh khắc kỉ niệm, thời gian không nhiều nên chưa thể khám phá tỉ mỉ ngôi chùa này. Hi vọng sẽ có dịp trở lại để chiêm bái kỹ hơn. Cảm xúc ghi vội, mong sao nơi đây sẽ là điểm đến thú vị cho nhiều người khám phá để thấy Bạc Liêu không chỉ là quê hương của đờn ca tài tử cũng như những giai thoại ăn chơi nức tiếng của công tử Bạc Liêu mà còn có một nơi ghi dấu tâm linh của cộng đồng các dân tộc chung sống ở mảnh đất này!

Nguyễn Lương Hùng